ไม่ว่าจะที่ไหนก็ตามในโลก ความเชื่อในสิ่งหรือการกระทำต้องห้าม (Taboo) ทีเราไม่ควรพูดหรือกระทำก็มีด้วยกันทั้งนั้น ว่าแต่ในสมัยเอโดะของญี่ปุ่น เขาได้มีความเชื่อว่าห้ามทำอะไรบ้าง วันนี้เราจะพาทุกท่านไปดู 2 ข้อใหญ่ที่คนญี่ปุ่นเชื่อว่าห้ามทำกันค่ะ
1. การห้ามกินเนื้อสัตว์
เวลาที่เราพูดถึงความเชื่อในสิ่งหรือการกระทำต้องห้ามในสมัยเอโดะ คนญี่ปุ่นส่วนใหญ่จะนึกถึงการห้ามกินเนื้อสัตว์ ว่าแต่ทำไมถึงมีความเชื่อเช่นนั้น ถ้าย้อนลงไปดูก็จะพบว่าในสมัยก่อนช่วงปี ค.ศ. 646 จักรพรรดิโคโตกุ ได้มีประกาศห้ามให้ประชาชนบริโภคเนื้อหมู โดยระบุเหตุผลไว้ว่า “เนื้อหมูเป็นของฟุ่มเฟือย ประชาชนควรตั้งใจทำงาน บริโภคเฉพาะเนื้อนกหรือเนื้อปลาก็เพียงพอเเล้ว” อย่างไรก็ตามประกาศดังกล่าวก็ไม่ได้ถือว่ามีการบังคับใช้อย่างเข้มงวดมากนัก
ต่อมาในปี ค.ศ. 675 สมัยของจักรพรรดิเทนมู มีการประกาศห้ามชัดเจนและเข้มงวดในการบริโภคเนื้อประเภทต่างๆ มากขึ้นกว่าเดิม ซึ่งแม้ว่าหลายฝ่ายจะเชื่อกันว่าการห้ามรับประทานเนื้อชนิดต่างๆ มาจากความเชื่อตามคำสอนของศาสนาพุทธที่ว่า ”ห้ามฆ่าสัตว์ตัดชีวิต” แต่ในความจริงแล้วมาจากความคิดที่ต้องการปฎิรูปการเก็บภาษีของประชาชนต่างหาก เนื่องจากในสมัยนั้นประชาชนต้องทำการจ่ายภาษีด้วยข้าว วัวและม้าจึงถือเป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้ในการทำการเกษตร โดยเฉพาะในการปลูกข้าว ถ้าประชาชนบริโภคเนื้อสัตว์ดังกล่าว ปริมาณข้าวก็จะเก็บได้น้อยลง ทำให้ไม่สามารถที่จะจ่ายภาษีได้ จึงทำให้เกิดการประกาศกฎห้ามดังกล่าวขึ้น
เมื่อกาลเวลาผ่านพ้นไป เข้าสู่ยุคสมัยเมจิซึ่งเป็นยุคสมัยที่ญี่ปุ่นเปิดรับวัฒนธรรมต่างๆ จากชาติตะวันตกเข้ามา ในปี ค.ศ. 1871 จักรพรรดิเมจิก็ได้ยกเลิกประกาศการห้ามรับประทานเนื้อ ทำให้คนญี่ปุ่นหันกลับมาบริโภคเนื้อมากขึ้น เห็นได้จากการที่มีเมนูอาหารเกี่ยวกับเนื้อเกิดขึ้น เช่น หม้อไฟเนื้อ (กิวนาเบะ) สตูเนื้อและสเต็ก เป็นต้น โดยวัฒนธรรมการกินเนื้อได้แพร่หลายในญี่ปุ่นเป็นอย่างมาก ถึงขนาดที่นายฟูคุซาวะ ยูคิจิ บิดาแห่งระบบการศึกษาของญี่ปุ่นที่ปรากฏบนแบงค์ 10,000 เยน ได้กล่าวเอาไว้ในบทความที่ตีแพร่ลงในหนังสือพิมพ์ว่า “คนที่ไม่กินเนื้อ ถือว่าเป็นคนล้าสมัย”
แต่อย่างไรก็ตามจะบอกว่าคนญี่ปุ่นไม่สามารถบริโภคเนื้อได้เลยนั้นก็ไม่ถูก 100 % เพราะในความเป็นจริงแล้วก็มีหลักฐานจากหลายแหล่งระบุไว้ว่า คนในสมัยเอโดะได้มีการแอบบริโภคเนื้อ เห็นได้จากบันทึกของนายโอคาดะ โคอัน แพทย์ศาสตร์ทางตะวันตกในช่วงสมัยเอโดะตอนปลายซึ่งได้ระบุไว้ว่า เคยกินเนื้อวัว เพราะเชื่อว่าเนื้อวัวเป็นยาบำรุงร่างกายให้แข็งแรง เพราะฉะนั้นถือว่าไม่ผิดที่จะกินยาเพื่อรักษาโรค ยิ่งไปกว่านั้นเราจะเห็นได้ว่า การที่มีการเปลี่ยนคำเรียกเนื้อชนิดต่างๆ ก็เพื่อไม่ให้ผู้อื่นรับรู้ได้ว่ากำลังบริโภคเนื้อต้องห้ามอยู่นั่นเอง โดยเนื้อต่างๆ นิยมเรียกกันจะใช้เป็นชื่อของดอกไม้หรือใบไม้แทน เช่น
- เนื้อกวาง เรียกว่า “โมมิจิ (ใบเมเปิล)”
- เนื้อม้า เรียกว่า “ซากุระ (ดอกซากุระ)”
- เนื้อหมูป่า เรียกว่า “โบตั๋น (ดอกพีโอนี)”
- เนื้อไก่ เรียกว่า “คะชิวะ (ใบโอ๊ก)”
ทั้งนี้ทั้งนั้นบางคำเรียกคนญี่ปุ่นก็ยังใช้เรียกเนื้ออยู่ในปัจจุบัน เช่น ในจังหวัดคุมาโมโตะ เมื่อพูดถึง “ซากุระ” หรือ “ซากุระนิคุ” คนท้องถิ่นก็จะเข้าใจได้ทันทีว่าหมายถึง เนื้อม้า
2. การถามแบบไม่สนใจ 3 หลัก
ในสมัยเอโดะ มีการกระทำต้องห้ามที่ถือว่าเป็นสิ่งที่ไม่ควรกระทำอย่างยิ่งเวลาเจอกับบุคคลอื่นที่เราไม่สนิทหรือคุ้นเคย คือ “การถามแบบไม่สนใจ 3 หลัก” (三脱の教え) ซึ่งได้แก่ การถามเกี่ยวกับ อายุ อาชีพและสถานภาพทางสังคม โดยมีเหตุผลว่าถ้าคนเราสนใจใน 3 หลักนี้ ก็จะทำให้เราเกิดความลำเอียงขึ้น ไม่สามารถตัดสินใจหรือประพฤติตนได้อย่างถูกต้องเหมาะสม เนื่องจากในสมัยเอโดะ ป็นยุคของซามูไร ซึ่งซามูไรบางคนก็มีฐานะดี เติบโตมาจากครอบครัวซามูไร แต่ซามูไรบางคนก็มาไม่ได้มาจากครอบครัวที่มีฐานะดี แต่ทุกคนก็ต้องทำงานร่วมกัน จึงไม่ควรที่จะถาม 3 หลัก เพื่อไม่ให้เกิดปัญหาขึ้น
เป็นอย่างไรกันบ้างคะกับเรื่องต้องห้ามในสมัยเอโดะ บางสิ่งเมื่อเวลาหรือยุคสมัยแปรเปลี่ยนผ่านไป ความคิดหรือการกระทำนั้นๆ ก็อาจจะเลือนหายไป ไม่มีคนสนใจแต่บางอย่างก็ยังนำมาใช้และเชื่อกันอยู่จนถึงปัจจุบัน สิ่งไหนที่ดีเราก็ควรนำมาปฎิบัติกันต่อไปค่ะ
เรียบเรียงโดย XROSSX
ที่มา mag.japaaan
