เช่นเดียวกันกับนางเงือกของตะวันตก นางเงือกของ จังหวัดโอกินาว่า (沖縄県) ก็ถูกเล่าขานถึงเสียงเพลงและสึนามิที่มาพร้อมกับการปรากฏตัวของนางเงือกเช่นกันค่ะ ในขณะที่บางเกาะเล่าถึงนางเงือกในฐานะผู้ช่วยเหลือมนุษย์ บางเกาะก็เล่าถึงนางเงือกที่โกรธแค้นมนุษย์ ซึ่งเราจะไปทำความรู้จักเรื่องเล่าเกี่ยวกับนางเงือกทั้งสองฉบับกันค่ะ
บทเพลงของนางเงือก
ที่เกาะอิชิกาคิ (石垣島) ขณะที่ชาวประมงกำลังออกหาปลาตามชายฝั่งอยู่จู่ ๆ ก็มีอะไรบางอย่างมาติดอวนของตน เมื่อชาวประมงช่วยกันดึงอวนขึ้นมาก็พบผู้หญิงหน้าตาสละสลวยที่มีท่อนล่างเป็นปลาติดอยู่ในอวน ชาวประมงคิดจะนำปลาประหลาดนี้ไปขายแต่นางเงือกกลับขอร้องชีวิตไว้ โดยบอกว่าตนมีข่าวจะมาเตือนจึงว่ายมาใกล้ชายฝั่ง ถ้ายอมปล่อยตนกลับลงทะเลตนจะบอกข่าวให้เป็นการแลกเปลี่ยน
ด้วยความสงสัยและสงสารชาวประมงจึงยอมปล่อยยนางเงือกลับลงทะเล นางเงือกว่ายหายไปในทะเลสีคราม ไม่นานเสียงร้องเพลงของนางเงือกก็ก้องไปทั้งเวิ้งทะเล บทเพลงเล่าถึงสึนามิที่จะมาถล่มเกาะทุกเกาะที่ขวางหน้าในวันรุ่งขึ้น ชาวประมงที่ได้ยินจึงรีบหันเรือกลับไปยังหมู่บ้านและเตือนทุกคนให้หนีขึ้นไปบนภูเขาพร้อมส่งคนไปเตือนหมู่บ้านอื่นในเกาะใกล้เคียง อย่างไรก็ตาม หมู่บ้านอื่นที่ไม่เชื่อก็ยืนกรานที่จะอยู่ที่บ้านของตนต่อไป และไม่ทันที่แสงแรกของวันรุ่งขึ้นจะปรากฏ กำแพงน้ำขนาดใหญ่ก็มาพัดพาทุกหมู่บ้านหายไปในทะเล ยกเว้นชาวบ้านที่เชื่อคำของนางเงือกและหนีไปบนภูเขา
นางเงือกที่เพรียกหาสึนามิ
วันหนึ่ง ชาวประมงของ เกาะอิราบุ (伊良部島) จับปลาประหลาดที่คล้ายมนุษย์ได้ แม้จะนำขึ้นมาบนบกแต่ปลานั้นยังงหายใจแต่ก็อ่อนแอลงทุกที ด้วยความเชื่อว่าปลานี้เป็นปลาวิเศษชาวบ้านจึงนำปลาประหลาดไปวางไว้ในครัวเพื่อแกงกินต่อไปในวันรุ่งขึ้น คืนวันนั้น หญิงชาวบ้านพาลูกที่ร้องไห้ไม่ยอมหยุดออกมาเดินเล่น ตอนนั้นเองที่หญิงชาวบ้านได้ยินเสียงสองเสียงพูดคุยกัน เสียงหนึ่งก้องมาจากทะเลและอีกเสียงกำลังหายใจรวยริน
“เพื่อนเอ๋ย เจ้าหายไปไหน?” เสียงจากทะเลถาม “พวกมนุษย์จับข้ามาไว้ที่บ้านของมัน ข้าทรมานเหลือเกิน ส่งทะเลมาช่วยข้าที” เสียงที่อ่อนแรงนั้นขอร้อง ทะเลจึงตอบกลับมาว่า “รุ่งสางของวันนี้เราจะไปรับเจ้า รอก่อนนะ” หญิงชาวบ้านได้ยินดังนั้นจึงนำเรื่องประหลาดไปเล่าให้ชาวบ้านฟัง ทุกคนเชื่อว่าสึนามิกำลังจะมาและรีบบหนีไปยังภูเขายกเว้นคนที่ไม่เชื่อ และเช้าวันต่อมาสึนามิก็มาพัดพาหมู่บ้านให้หายลงทะเลไปพร้อมกับปลาประหลาดนั่น
ต้นแบบของนางเงือกโอกินาว่า?
นางเงือกของโอกินาว่ามีลักษณะต่างกันไปตามเรื่องเล่าฉบับต่าง ๆ บ้างก็ว่ามีหน้าตาสวยงาม บ้างก็ว่าหน้าตาเหมือนวัว บ้างก็ว่ามีเสียงไพเราะ บ้างก็ว่านางเงือกสามารถพูดได้โดยไม่ขยับปาก หรือแม้กระทั่งสื่อสารกับทะเลได้ค่ะ แม้นางเงือกจะมีลักษณะที่หลากหลาย แต่เป็นไปได้ว่าต้นแบบของนางเงือกในโอกินาว่าก็คือ พะยูน เช่นดียวกันกับนางเงือกของตะวันตกค่ะ เนื่องจากพะยูนเป็นสัตว์เคยพบได้ทั่วไปในทะเลของโอกินาว่า และอาจจะจุดประกายให้คนท้องถิ่นจินตนาการถึงนางเงือกนั่นเอง
ไม่ว่านางเงือกในวัฒนธรรมของโอกินาว่าจะเป็นผู้เตือนภัยหรือผู้นำสึนามิมาสู่มนุษย์ แต่เรื่องเล่านางเงือกที่มีอยู่แทบทุกภูมิภาคของโอกินาว่าก็เป็นอีกสิ่งหนึ่งที่สะท้อนให้เห็นความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนกับทะเล อย่างไรก็ตาม แม้เราจะยังเห็นทะเลโอกินาว่าที่สวยงามในทุกวันนี้ แต่นั่นคือความอุดมสมบูรณ์เพียงน้อยนิดจากที่ยังเหลืออยู่ในอดีต และแม้แต่พะยูนที่เป็นต้นแบบของนางเงือกเองก็กำลังหายไปจากทะเลแห่งนี้ จนเป็นคำถามว่าหรือเราเองจะเป็นผู้นำสึนามิของเรามาทำลายทะเลกันแน่?
สรุปข้อมูลและรูปภาพจาก:
神谷明仁編著・金城安太郎・佐久田繁 (1973) 『カラー沖縄の伝説と民話』 月刊沖縄社
谷真介 (1987) 『沖縄伝説物語』株式会社講談社