คาโอนาชิ

ถ้าพูดถึง “ผีไร้หน้า” หลายคนน่าจะนึกถึง “คาโอนาชิ” หรือ “No Face” ภูติผู้โดดเดี่ยวจากภาพยนตร์ Spirited Away ที่กำกับโดยมิยาซากิ ฮายาโอะ ซึ่งเป็นที่รู้กันดีว่าผกก.มิยาซากินิยมดึงวัฒนธรรมญี่ปุ่นมาเป็นองค์ประกอบในภาพยนตร์ด้วย และคาโอนาชิก็เป็นหนึ่งในนั้น ในบทความนี้ ขอชวนเพื่อน ๆ ที่ชื่นชอบภูติขี้เหงาตัวนี้มารู้จักคาโอนาชิและผองเพื่อนผีไร้หน้าของญี่ปุ่น พร้อมเปิดหน้ากากดูใบหน้าของคาโอนาชิที่สะท้อนความโดดเดี่ยวของคนยุคปัจจุบันกันค่ะ

“นปเประโบ” ผีไร้หน้าต้นแบบคาโอนาชิ

“นปเประโบ” ผีไร้หน้าต้นแบบคาโอนาชิ

แม้จะเป็นตัวละครจากจินตนาการของผกก. มิยาซากิ แต่เชื่อว่าคาโอนาชิคงได้รับอิทธิพลมาไม่มากก็น้อยจากผีไร้หน้า หรือ “นปเประโบ (野箆坊)”

นปปเประโบเป็นผีตามความเชื่อดั้งเดิมของญี่ปุ่น มีลักษณะตรงตามชื่อคือมีลักษณะเหมือนคน แต่มีใบหน้าที่มีผิวราบเรียบ ไม่มีดวงตา จมูก ปาก หรือใดๆ ทั้งสิ้น ผีไร้หน้ามักปรากฏตัวด้วยการปลอมเป็นมนุษย์หรือบุคคลที่เหยื่อคุ้นเคยโดยเหลือใบหน้าที่ราบเรียบไว้เพื่อหลอกให้เหยื่อตกใจ แต่นอกจากนั้นถือเป็นภูติผีที่ไม่มีพิษภัย บางความเชื่อเล่าว่าที่จริงแล้วผีไร้หน้าเป็นเพียงร่างแปลงของทานุกิหรือสุนัขจิ้งจอกที่มีไว้แกล้งมนุษย์ให้ตกใจเล่น ทำให้บางครั้งผีไร้หน้าถูกเรียกว่า “มุจินะ (ムジナ)” ซึ่งเป็นคำเรียกทานุกิในอดีต

เรื่องเล่าเกี่ยวกับผีไร้หน้าของญี่ปุ่นที่โด่งดังที่สุดคือเรื่องผีไร้หน้าแห่งถนนอาคาซากะของเอโดะ (โตเกียวปัจจุบัน) ที่ถูกบันทึกไว้ในหนังสือของ ลัฟคาอิโอ เฮิร์น (Lafcadio Hearn) นักเขียนชาวกรีกผู้รวบรวมเรื่องเล่าต่างๆ ของญี่ปุ่น เรื่องผีไร้หน้าฉบับนี้เล่าถึงชายคนหนึ่งที่พบหญิงสาวปริศนากำลังร้องไห้อยู่ริมถนนอาคาซากะ เมื่อพยายามเข้าไปถามไถ่ว่าเกิดอะไรขึ้น หญิงคนนั้นหันกลับมาหาเขาแต่เธอกลับไม่มีใบหน้า ด้วยความตกใจ ชายคนนั้นวิ่งหนีมาจนถึงร้านโซบะข้างทางและนั่งพักที่ร้าน เจ้าของร้านโซบะถามชายหนุ่มที่ตื่นกลัวว่าเจออะไรมา เมื่อเขาเล่าว่าเขาเจอผู้หญิงที่ไร้ใบหน้ามา เจ้าของร้านยกมือขึ้นลูบใบหน้าเผยให้เห็นใบหน้าที่ราบเรียบพร้อมถามว่า “หน้าแบบนี้ใช่ไหม?” นับเป็นเรื่องสยองขวัญที่ได้รับความนิยมมากเรื่องหนึ่ง

ผีไร้หน้าที่ถูกเล่าใหม่บนจอโทรทัศน์

ที่ผ่านมา ผีไร้หน้าถูกใช้เป็นต้นแบบตัวละครต่างๆ ในสื่อบันเทิง โดยในบทความนี้เราจะมาดูคาโอนาชิและอีกสองตัวอย่างที่น่าสนใจกัน

1. ผีไร้หน้าใน GeGeGe no Kitaro

ใน GeGeGe no Kitaro ผีไร้หน้าเป็นปีศาจตนหนึ่งที่เป็นเพื่อนของคิทาโร่ (ตัวละครเอกของเรื่อง) โดยเป็นปีศาจที่ชื่นชอบใบหน้าของมนุษย์และจะขโมยใบหน้าด้วยการดูดซับใบหน้าไป ในท้องเรื่อง ผีไร้หน้าผูกมิตรกับมนุษย์ชื่ออัตสึชิผ่านข้อความ เมื่อสนิทกันสักพัก ผีไร้หน้าได้นัดเจออัตสึชิโดยให้คิทาโร่เป็นคนไปแทนตัวเอง แต่สุดท้ายอัตสึชิรู้ความจริงว่าผีไร้หน้าคือคนที่ส่งข้อความหาตนและหนีไปด้วยความกลัว ถึงอย่างนั้น ผีไร้หน้าก็ตามไปปกป้องอัตสึชิจากปีศาจตนอื่นและจบเรื่องลงด้วยดี

2. ผีไร้หน้าใน Inuyasha

แม้ว่าผีไร้หน้าในเรื่องนี้จะเป็นปีศาจชื่อ “มุอนนะ (無女)” ไม่ใช่นปเประโบ แต่ผีไร้หน้าตนนี้มีลักษณะที่คล้ายกับนปเประโบตามนิทานพื้นบ้านญี่ปุ่นอยู่บ้าง ผีไร้หน้าตามท้องเรื่อง Inuyasha เป็นปีศาจที่เกิดจากวิญญาณของบรรดาแม่ที่เสียลูกไปในสงคราม มีลักษณะเป็นผู้หญิงที่ไร้ใบหน้าและปรากฏตัวโดยปลอมเป็นอิซาโยอิ (แม่ของอินุยาฉะ) ซึ่งตรงกับลักษณะที่ผีไร้หน้าจะปลอมเป็นบุคคลที่เหยื่อคุ้นเคยเพื่อหลอกเหยื่อ ในท้ายที่สุด ผีไร้หน้าถูกฆ่าตายขณะปกป้องอินุยาฉะที่ตนเองเห็นเหมือนเป็นลูก

3. คาโอนาชิใน Spirited Away

คาโอนาชิใน Spirited Away

คาโอนาชิเป็นภูติผู้โดดเดี่ยวที่เดิมอยู่บนสะพานหน้าโรงอาบน้ำที่จิฮิโระทำงานจนกระทั่งเธอเชิญให้เขาเข้ามาในโรงอาบน้ำ คาโอนาชิมีหน้ากากคล้ายหน้ากากละครโนอยู่บนหน้าและไม่มีใครเห็นใบหน้าใต้หน้ากากนั้น ความสามารถของคาโอนาชิมีทั้งการเสกทองปลอมขึ้นมา และการกลืนผู้อื่นเข้าร่างและใช้เสียงของคนที่เขากลืนเข้าไปในการพูด แต่โดยเนื้อแท้แล้วคาโอนาชินับเป็นภูติที่ไม่มีพิษภัยตนหนึ่ง

ตามท้องเรื่อง คาโอนาชิทำทีเหมือนเป็นลูกค้าและใช้ทองที่เสกขึ้นมาเพื่อให้ทุกคนในโรงอาบน้ำสนใจและนำอาหารมาให้ แต่มีเพียงจิฮิโระเท่านั้นที่ไม่สนใจทองหรือสิ่งที่คาโอนาชิเสนอให้ ด้วยความเสียใจปนสับสน คาโอนาชิเริ่มกลืนคนอื่นในโรงอาบน้ำเข้าไป จนจิฮิโระมาเข้าพบและป้อนยาให้กิน ทำให้คาโอนาชิอาละวาดพร้อมสำรอกคนออกมา เมื่อคาโอนาชิคายทุกอย่างออกมาหมดและออกมาจากโรงอาบน้ำ เขากลับมาเป็นภูติที่ไม่มีพิษภัยเหมือนเดิมและติดตามจิฮิโระไปอย่างว่าง่าย ท้ายที่สุดคาโอนาชิพบที่ของตัวเองและอยู่ที่นั่น

เปิดหน้ากากคาโอนาชิ จากผีไร้หน้าญี่ปุ่น สู่ตัวแทนความโดดเดี่ยว

เปิดหน้ากากคาโอนาชิ จากผีไร้หน้าญี่ปุ่น สู่ตัวแทนความโดดเดี่ยว

ตั้งแต่จำความได้ ใบหน้าเป็นสิ่งที่เราใช้รับรู้จดจำตัวเองและผู้อื่น และเป็นสิ่งที่เราใช้แสดงต่อคนอื่น ไม่ว่าจะเป็นการแต่งดูแลหน้าหรือการแสดงออกทางสีหน้า ในเชิงสำนวนภาษานั้นเรามีการเชื่อมใบหน้าเข้ากับภาพลักษณ์ของเรา เช่น การอับอายแบบ “หน้าแตกหมอไม่รับเย็บ” ดังนั้น ในนัยหนึ่ง ใบหน้ามีความเชื่อมโยงอย่างลึกซึ้งกับตัวตนของคนคนหนึ่ง โดยความเชื่อมโยงนี้ได้ถูกนำเสนอผ่านผีไร้หน้าทั้งสามตนที่เราได้ดูกันไปอย่างน่าสนใจ

ถ้าดูจากเนื้อเรื่อง เราอาจมองได้ว่าผีไร้หน้าทั้งสามตนมีแพทเทิร์นของเนื้อเรื่องที่คล้ายกัน โดยทั้งสามต่างใช้ใบหน้าหรือตัวตนของคนอื่นเพื่อจุดประสงค์ของตัวเอง ก่อนจะถูกเปิดเผยตัวตนและจบที่การอยู่ในฐานะผีไร้หน้าของตนเอง ซึ่งในเบื้องต้นเราอาจมองเรื่องราวของผีไร้หน้าทั้งสามได้ว่าเป็นเรื่องราวของการเป็นตัวของตัวเอง แต่ทั้งนี้ คาโอนาชินับเป็นตัวละครผีไร้หน้าที่น่าสนใจเป็นพิเศษ เพราะนอกจากเรื่องราวของคาโอนาชิที่เราเห็นในเรื่องแล้ว เราแทบไม่รู้อะไรเกี่ยวกับคาโอนาชิเลย

เรารู้ว่าคาโอนาชิอยู่ที่สะพานโดยไม่มีใครสนใจจนกระทั่งจิฮิโระทักทายเขา เรารู้เรื่องความสามารถและความขี้เหงาของคาโอนาชิ เรารู้ว่าท้ายที่สุดคาโอนาชิพบบ้านของตัวเอง แต่เราไม่รู้เลยว่าคาโอนาชิเป็นใครมาจากไหน คำใบ้เดียวเกี่ยวกับที่มาของคาโอนาชิคือฉากที่จิฮิโระถามคาโอนาชิว่า “คุณมาจากที่ไหนหรือ? บ้านอยู่ไหน? คุณคงมีคุณพ่อคุณแม่อยู่ไม่ใช่หรือ? คุณไม่รู้ว่าบ้านอยู่ที่ไหนหรือ?” ซึ่งทั้งหมดเป็นคำถามที่คาโอนาชิตอบไม่ได้และแสดงอาการสับสนพร้อมบอกแค่ว่า “ไม่เอา..ไม่เอา…ฉันเหงา…ฉันเหงา…” จากบทสนทนานี้ เรารู้ว่าคาโอนาชิเองก็ไม่รู้ว่าตัวเองมาจากที่ไหนและมาที่นี่ได้อย่างไร และคาโอนาชิอยู่อย่างโดดเดี่ยวมาตลอดโดยไม่มีครอบครัวหรือมิตร ราวกับคาโอนาชิเกิดจากความว่างเปล่า ซึ่งความว่างเปล่าและความโดดเดี่ยวเป็นสิ่งที่คาโอนาชิอยากจะหลุดพ้นจากมันมาตลอด จนมาเจอกับจิฮิโระและติดตามจิฮิโระในการเดินทางจนพบบ้านของตัวเองในที่สุด

แม้ว่าจนจบเราจะไม่ได้คำเฉลยเกี่ยวกับคาโอนาชิก็ตาม แต่ช่วงเวลาที่เราได้ใช้กับคาโอนาชิในภาพยนตร์ ได้เห็นความโดดเดี่ยวและการพบมิตรภาพใหม่ ๆ ของคาโอนาชิ เป็นช่วงเวลาทำให้เรารู้จักคาโอนาชิและทำให้คาโอนาชิเป็นตัวละครหนึ่งที่คนดูจดจำมากที่สุดของสตูดิโอจิบลิ ด้วยความที่เรื่องของคาโอนาชิยังมีเรื่องราวอีกมากให้เราเติมเต็มตามความเข้าใจของเรา คาโอนาชิจึงเป็นตัวละครที่สามารถเป็นอะไรก็ได้ตามแต่เราจะตีความ ไม่ต่างกับคาโอนาชิหรือผีไร้หน้าตนอื่นที่มีใบหน้าที่ว่างเปล่าและสามารถเปลี่ยนใบหน้าของตนเองเป็นใครก็ได้ตามแต่คนที่พบเจอ และในอีกมุมหนึ่ง คาโอนาชิก็สามารถเป็นพื้นที่ว่างเปล่าในเรื่องที่เปิดให้คนดูสามารถเชื่อมความรู้สึกเหงาและโดดเดี่ยวของตัวเองเข้ากับคาโอนาชิได้ ทำให้คาโอนาชิเป็นผีไร้หน้าของคนยุคปัจจุบันที่กำลังเผชิญกับความโดดเดี่ยวไปด้วยกัน

ในช่วงเวลาที่เรากำลังรู้สึกโดดเดี่ยว ไม่แน่ว่าเราเองอาจจะเป็นใบหน้าที่อยู่เบื้องหลังหน้ากากของคาโอนาชิก็ได้ ถึงอย่างนั้น เราต่างมีความหวังว่าเราจะได้พบที่ของตัวเอง ที่ที่เราสามารถอยู่ได้โดยไม่ต้องฝืนกลืนตัวตนของคนอื่นมาเป็นของตัวเอง ไม่ต้องยืมเสียงของคนอื่นพูด ไม่ต้องสวมใบหน้าเป็นคนอื่น ที่ที่เราเป็นตัวของเราเองได้ ขอเป็นกำลังใจให้กับคาโอนาชิทุกคนบนโลกนี้นะคะ

ไอคอน PDPA

เราใช้คุกกี้เพื่อพัฒนาประสิทธิภาพ และประสบการณ์ที่ดีในการใช้เว็บไซต์ของคุณ คุณสามารถศึกษารายละเอียดได้ที่ ข้อกำหนดและเงื่อนไขการใช้บริการ

ตั้งค่าความเป็นส่วนตัว

คุณสามารถเลือกการตั้งค่าคุกกี้โดยเปิด/ปิด คุกกี้ในแต่ละประเภทได้ตามความต้องการ ยกเว้น คุกกี้ที่จำเป็น

ยอมรับทั้งหมด
จัดการความเป็นส่วนตัว
  • คุกกี้ที่จำเป็น
    เปิดใช้งานตลอด

    ประเภทของคุกกี้มีความจำเป็นสำหรับการทำงานของเว็บไซต์ เพื่อให้คุณสามารถใช้ได้อย่างเป็นปกติ และเข้าชมเว็บไซต์ คุณไม่สามารถปิดการทำงานของคุกกี้นี้ในระบบเว็บไซต์ของเราได้

บันทึกการตั้งค่า